Türkiye ve Avrupa Birliği mali işbirliği ile T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bünyesinde yürütülen Rekabetçi Sektörler Programı kapsamında geliştirilen ‘Türkiye'nin Nadir Toprak Elementleri (NTE) Araştırma ve Yenilik Kapasitesinin Geliştirilmesi’ başlıklı projenin desteklenmesine onay verilmiştir. Proje faydalanıcısının Bakanlığın Sanayi Genel Müdürlüğü ve proje ortaklarının Munzur Üniversitesi Nadir Toprak Elementleri Uygulama ve Araştırma Merkezi (MUNTEAM), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu Nadir Toprak Elementleri Araştırma Enstitüsü (TENMAK-NATEN) olduğu proje kapsamında ulusal çapta güvenilir ve kesintisiz nadir toprak elementleri tedarik zincirinin kurulmasına destek olunması amacıyla Türkiye’nin NTE’ler ile alakalı Ar-Ge ekosisteminin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

Güçlendirilecek olan bu ekosistem ile ulusal stratejilerimize uygun şekilde KOBİ’ler, imalat sanayi, Ar-Ge merkezleri, girişimciler, yatırımcılar, kamu kurumları gibi hedef gruplar tarafından NTE sektörünün yurtiçinde gelişmesinde ihtiyaç duyulan araştırma altyapıları kullanılabilecek ve teknik bilgi aktarımları gerçekleşebilecektir. Projenin öngörülen toplam bütçesi yaklaşık 14 milyon Avro olup, teknik danışmanlık hizmetleri sağlanacak ve laboratuvarlar kurulacaktır.

Projenin Faaliyetleri:

11. Kalkınma Planı ve 2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi gibi ulusal strateji belgelerimizde de vurgusu yapıldığı üzere NTE’lerin güvenilir ve kesintisiz tedarik zincirinin kurulması amacıyla proje kapsamında, beş temel faaliyet gerçekleştirilecektir:

A. Jeolojik Kaynaklardan NTE’lerin Elde Edilmesi

NTE’ler bulunan tedarik riski nedeniyle jeolojik kaynaklardan çevre dostu yöntemler ile elde edilecek ve dışa bağımlı olunmadan yurt içindeki stratejik sektörlerimizde (örn. Elektrikli araç, rüzgar tribünleri, fiber optik, güneş panelleri, bilgisayar ve cep telefonu üretimi gibi) hammadde olarak kullanılabilecektir. Bu amaçla Türkiye’nin en büyük iki NTE cevherleşme sahasından NTE’ler çevre dostu yeni yöntemler ile doğrudan imalat sanayinde kullanılabilecek şekilde yüksek saflıkta elde edilecektir. Böylece ülkemizin bu stratejik hammadde kaynağını güvenilir şekilde tedarik edebilmesi ve yurt dışına bağımlı olmadan kendi kendine yetebilmesi sağlanacaktır.

B. Elektronik Atıklardan NTE’lerin Geri Dönüşüm Yoluyla Elde Edilmesi

Yurt içinde, yüksek oranda NTE içeren elektronik atıklardan (örn. NdFeB mıknatıs, NiMH batarya, LED sistemleri gibi) NTE’ler geri dönüşümle yine doğrudan imalat sanayinde kullanılabilecek şekilde yüksek saflıkta elde edilecektir. Böylece, jeolojik kaynaklara ilaveten elektronik atıklardan geri dönüşüm ile NTE’lerin temini ile alakalı ekosistemin geliştirilmesi de sağlanacaktır. NTE’lerin elektronik atıklardan geri dönüşümü ile alakalı tüm dünya genelinde halihazırda çok sayıda Ar-Ge projesi yürütülmektedir. Proje kapsamında yürütülecek çalışmalar ile bahsi geçen teknik bilginin ülkemiz sınırları içerisinde yurt dışına bağımlı olunmadan geliştirilmesi sağlanacaktır. Bununla birlikte özel sektörün ilgili ekosisteme yatırım yapması teşvik edilecektir. Böylece yüksek tedarik riski bulunan NTE’ler hem jeolojik kaynaklardan hem de elektronik atıklardan elde edilebilecektir.

C. NTE İçeren Yüksek Katma Değerli Ürünlerin Geliştirilmesi

Proje kapsamında yerli elektrikli aracımızın elektrik motoru, ticari rüzgar tribünleri, bilgisayar ve cep telefonları gibi stratejik sektörlerde ihtiyaç duyulan ve kritik bir parça olan NdFeB mıknatısı yerli imkanlar ile üretilecek ve bunun yanında alaşım, kompozit, elektrik-optik-manyetik alanlarında da yine imalat sanayinin ihtiyaç duyduğu yüksek katma değerli ürünler geliştirilip, patentlenip ticarileştirilecektir. NTE’ler yüksek Ar-Ge potansiyeli bulunan ve yüksek katma değerli yeni ürünlerin geliştirilebileceği önemli bir hammadde kaynağıdır. Bu bağlamda, proje kapsamında ulusal ve uluslararası patent başvuruları yapılacaktır. Bunlara ilaveten, ülkemiz sınırları içerisinde NTE’ler için laboratuvarlarda kullanılan referans malzemeler de yerli imkanlarla geliştirilecektir.

D. Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi

Kurumsal kapasitenin geliştirilmesi için ülkemiz sınırları içerisinde artan yerli üretim faaliyetlerinde ihtiyaç duyulacak NTE’lerin gelecekteki ihtiyaç ve talep analizleri daha ayrıntılı şekilde gerçekleştirilecek, NTE sektörünün geliştirilmesinde önemli roller üstlenecek hedef gruplar analiz edilecek, kurulacak laboratuvarların sürdürülebilir şekilde ulusal çapta hizmet vermesi ve bu hizmetlerin uluslararası standartlarda olması için iş planları hazırlanacak ve akreditasyonu sağlanacaktır.

E. Ar-Ge Kapasitesinin ve İş Ağlarının Geliştirilmesi

Bu kapsamda, projenin yürütülmesinden sorumlu olan personelin teknik ve yönetsel eğitimleri gerçekleştirilecek, geliştirilen bu kapasitenin hedef gruplara transferi temin edilecek, ağ kurma faaliyetleri ile elde edilen teknik bilginin sektör ve hedef gruplar ile paylaşımı sağlanacak ve ulusal düzeyde NTE’ler ile alakalı farkındalık seviyesi yükseltilecektir.

Toplam bütçesi 14 milyon Avro olan projenin büyük orandaki yatırım miktarı üniversitemiz bünyesine tahsis edilmiş olup, proje kapsamında NTE sahalarının jeolojik karakterizasyonu ve modellenmesi, NTE’lerin Türkiye ve AB regülasyonlarına uygun şekilde çevre dostu yöntemler ile kazanımı ve NTE ihtiva eden yüksek katma değerli yeni ürünlerin geliştirilmesi aşamalarında görev alınacaktır. Üniversitemiz, proje kapsamında yürütülecek bilimsel faaliyetlerle ilgili ekosistemi besleyerek ulusal ve uluslararası düzeyde tanınan bir Ar-Ge üssü haline gelecek olup projenin ülkemize, bölgemize ve ilimize hayırlı olmasını diliyoruz.

NTE’lerin Yerli Üretim Faaliyetlerindeki Stratejik Rolü Hakkında Genel Bilgi

NTE’ler kimyasal tabloda yer alan toplam 17 adet elementten oluşmaktadır. Bu elementler kimyasal ve fiziksel özellikleri nedeniyle yenilenebilir enerji altyapısı, güneş panelleri, elektrikli araçlar, bilgisayarlar ve akıllı cep telefonları gibi ileri teknoloji endüstrileri için stratejik bileşenlerdir. Örneğin, Nd (Neodimium), Dy (Disprosyum) ve Pr (Praseodimium) genellikle rüzgar tribünleri, sabit diskler ve elektrikli araç motorlarındaki yüksek-dayanımlı mıknatıslarda kullanılmaktayken, Eu (Evropium), Y (İtrium), Tb (Terbium), La (Lantanum) ve Ce (Seryum) ise fosfor tabanlı floresan ışıklandırmada, akıllı telefonların ekranlarında ve bataryalarda kullanılan kritik elementlerdir.

NTE’ler çok sayıda stratejik sektörlerdeki yerli üretim faaliyetlerinde kullanılması zorunlu olan ve uluslararası tedarik riski bulunan bir hammadde kaynağıdır. Ancak, NTE’lerin rolü bir hammadde pazarından ziyade (yıllık 3 milyar Avro), hammadde olarak kullanıldığı ve doğrudan üretim faaliyetlerindeki sürekliliği etkilediği sektörlerin yüksek ticaret hacimleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir (yaklaşık 1.5 trilyon Avro). Dolayısıyla, NTE tedarik zinciri, stratejik önemi nedeniyle, ülkemizdeki artan yerli üretim faaliyetleri için de oldukça kritiktir. Artan ileri teknoloji faaliyetleri ile NTE’lere olan talep, her yıl %5-10 arasında artış göstermekte ve gelecekte bazı NTE’ler için arz kesintisi yaşanacağı tahmin edilmektedir.

EDİTÖRLER İÇİN NOT

______________________________________

REKABETÇİ SEKTÖRLER PROGRAMI NEDİR?

Rekabetçi Sektörler Programı, Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği mali işbirliği anlaşması çerçevesinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen, yaklaşık 800 milyon avroluk bir bütçeyi projeler aracılığı ile kullandıran bir programdır. 2007 yılından bu yana yürütülen Program ile KOBİ’lerin ve girişimcilerin rekabet gücünün artırılarak sosyal ve ekonomik kalkınma sağlanması amaçlanıyor.

Programın, 2007-2013 yıllarını kapsayan ilk döneminde yaklaşık 520 milyon avro bütçeyle Hatay'dan Sinop'a, Mardin'den Yozgat'a 43 ilde büyük çaplı yatırımlar hayata geçirildi. Bu dönemde bölgesel farklılıkların dengelenmesi amacıyla KOBİ'lerin altyapı ve teknoloji ihtiyaçlarını karşılayacak ortak kullanım atölyeleri ve üretim tesislerinin kurulması, yenilikçi teknolojilerle üretimin katma değerinin artırılması, finansa erişim ve turizm altyapısının geliştirilmesini sağlayan projelere mali kaynak sağlandı.

Programın, 2014-2020 döneminde ise tüm şehirlerden başvuru imkanı sunularak KOBİ’lerin ve girişimcilerin rekabet güçlerini artırmak için ağırlıklı olarak yenilik ve araştırma-geliştirmeye odaklanan projeler ile yaratıcı endüstriler gibi ülkemiz için yeni alanları gelişmesini destekleyen projelere kaynak sağlanıyor. Program ve desteklenen projeler hakkında detaylı bilgiye rekabetcisektorler.sanayi.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.